He Pūmotu Matua
Main Elements
Koia nei ngā pūmotu mātāmua rua tekau o te Taka Pūmotu me ētahi atu e tino whai tikanga ana:
Kupu Ingarihi | Kupu Māori | Kupu whakawhiti oro mai i te reo Ingarihi | Tohu | Tau iraoho |
aluminium | konumohe | aruminiama | Al | 13 |
argon | hauhauhā | ākana | Ar | 18 |
beryllium | konuuku | peririama | Be | 4 |
boron | pūtiwha | pōrana | B | 5 |
bromine | pūkane | paraumini | Br | 35 |
calcium | konupūmā | kāhiama | Ca | 20 |
carbon | waro | kāpona | C | 6 |
chlorine | haumāota | kōrini | Cl | 17 |
chromium | konukita | koromiama | Cr | 24 |
cobalt | konukurahina | kaupata | Co | 27 |
copper | konukura | kapa | Cu | 29 |
flourine | haukōwhai | whuruini | F | 9 |
gold | kōura | kōura | Au | 79 |
helium | haumāmā | hīriama | He | 2 |
hydrogen | hauwai | haitorana | H | 1 |
iodine | hautawa | aiotini | I | 53 |
iron | rino | rino | Fe | 26 |
lead | konumatā | rēti | Pb | 82 |
lithium | konukōhatu | ritiama | Li | 3 |
magnesium | konupora | makanīhiama | Mg | 12 |
manganese | konupango | makanihi | Mn | 25 |
mercury | konuoi | mēkuri | Hg | 80 |
neon | haukura | niana | Ne | 10 |
nickel | konukōreko | nīkara | Ni | 28 |
nitrogen | hauota | naitorena | N | 7 |
oxygen | hāora | ōkihena | O | 8 |
phosphorus | pūtūtaewhetū | poporahi | P | 15 |
platinum | konukawata | paratiama | Pt | 78 |
potassium | konurehu | pautahiama | K | 19 |
silicon | takawai | hirikana | Si | 14 |
silver | hiriwa | hiriwa | Ag | 47 |
sodium | konutai | hautiama | Na | 11 |
sulphur | pungatara, pūngāwhā | hawha | S | 16 |
tin | tini | tini | Sn | 50 |
titanium | konuhinauri | taitāniama | Ti | 22 |
tungsten | tangitene | tangitene | W | 74 |
uranium | konukarihi | ūreiniama | U | 92 |
zinc | konutea | tīniki | Zn | 30 |
Te tikanga o ngā tae:
He totoka i te paemahana ā-whare | He wē i te paemahana ā-whare | He haurehu i te paemahana ā-whare |
He Katote
Ions
Kupu Ingarihi | Kupu Māori | Kupu whakawhiti oro mai i te reo Ingarihi | Tohu |
acetate (ethanoate) | winika | ahitate | CH3CO2– |
bicarbonate | pākawa waro-rua | paikāponate | HCO3– |
carbonate | pākawa waro | kāponate | CO32– |
chloride | pūhaumāota | kōrai | Cl– |
dioxide | hāora-rua | ōkai-rua | O2 |
fluoride | pūkōwhai | whuruai | F– |
hydroxide | waihā | haitorowai | OH– |
iodide | kahautawa | aiotai | I– |
monoxide | hāora-tahi | ōkai-tahi | O |
nitrate | pākawa ota | naiate | NO3– |
oxide | ōkai | ōkai | O2– |
sulphate | pākawa pungatara | hāwhate | SO42– |
sulphite | pākati pungatara | hāwhiti | SO32– |
trioxide (ozone) | hāora-toru | ōkai-toru | O3 |
He Pūhui Katote
Ionic Compounds
Kupu Ingarihi | Kupu Māori | Tohu | Kupu Whakawhiti Oro mai i te Reo Ingarihi |
acetic acid (ethanoic acid) | waikawa winika, waikawa ewaro | CH3COOH | waikawa ahitate |
aluminium chloride | konumohe pūhaumāota | AlCl3 | aruminiama kōrai |
aluminium oxide | konumohe ōkai | Al2O3 | aruminiama ōkai |
aluminium sulphate | konumohe pākawa pungatara | Al2(SO4)3 | aruminiama hāwhate |
ammonia, hydrogen nitride | haukini | NH3 | amaunia |
ammonium carbonate | haukini pākawa waro | (NH4)2CO3 | amaunia kāponate |
ammonium chloride | haukini pūhaumāota | NH4Cl | amaunia kōrai |
ammonium hydroxide | haukini waihā | NH4OH | amaunia haitorowai |
ammonium nitrate | haukini pākawa ota | NH4NO3 | amaunia naiate |
ammonium sulphate | haukini pākawa pungatara | (NH4)2SO4 | amaunia hāwhate |
butane | pūwaro | C4H10 | pūwaro |
calcium carbonate | konupūmā pākawa waro | CaCO3 | kāhiama kāponate |
calcium chloride | konupūmā pūhaumāota | CaCl2 | kāhiama kōrai |
calcium hydroxide (limewater) | konupūmā waihā | Ca(OH)2 | kāhiama haitorowai (wairaima) |
calcium nitrate | konupūmā pākawa ota | Ca(NO3)2 | kāhiama naiate |
calcium oxide | konupūmā ōkai | CaO | kāhiama ōkai |
carbon dioxide | hauhā, waro hāora-rua | CO2 | kāpona ōkai-rua |
carbonic acid | waikawa waro | H2CO3 | waikawa kāpona |
carbon monoxide | haukino, waro hāora-tahi | CO | kāpona ōkai-tahi |
citric acid (hydrogen citrate) | waikawa rēmana | C6H8O7 | waikawa rēmana |
copper carbonate | konukura pākawa waro | CuCO3 | kapa kāponate |
copper chloride | konukura pūhaumāota | CuCl2 | kapa kōrai |
copper oxide | konukura ōkai | CuO | kapa ōkai |
copper sulphate | konukura pākawa pungatara | CuSO4 | kapa hāwhate |
ethane | ewaro | C2H6 | |
ethanoic acid (acetic acid) | waikawa winika, waikawa ewaro | CH3COOH | waikawa ahitate |
ethanol | waihā ewaro | C2H5OH | |
formic acid (methanoic acid) | waikawa mewaro | HCOOH | |
glucose | kūhuka | C6H12O6 | |
heptane | hewaro | C7H16 | |
hexane | owaro | C6H14 | |
hydrochloric acid | waikawa pūhaumāota | HCl | waikawa kōrai |
hydrofluoric acid | waikawa pūkōwhai | HF | waikawa whuruai |
hydrogen citrate (citric acid) | waikawa rēmana | C6H8O7 | waikawa rēmana |
hydrogen peroxide (hydrogen dioxide) | haitorana ōkai-rua | H2O2 | haitorana ōkai-rua |
iron chloride | rino pūhaumāota | FeCl3 | rino kōrai |
iron hydroxide | rino waihā | Fe(OH)2 | rino haitorowai |
iron nitrate | rino pākawa ota | Fe(NO3)3 | rino naiate |
iron oxide | rino ōkai | Fe2O3 | |
iron sulphate | rino pākawa pungatara | FeSO4 | rino hāwhate |
lactic acid | waikawa waiū | C3H6O3 | |
lead nitrate | konumatā pākawa ota | Pb(NO3)2 | rēti naiate |
lead oxide | konumatā ōkai | PbO | rēti ōkai |
lead sulphate | konumatā pākawa pungatara | PbSO4 | rēti hāwhate |
magnesium chloride | konupora pūhaumāota | MgCl2 | makanīhiama kōrai |
magnesium hydroxide | konupora waihā | Mg(OH)2 | makanīhiama haitorowai |
magnesium nitrate | konupora pākawa ota | Mg(NO3)2 | makanīhiama naiate |
magnesium oxide | konupora ōkai | MgO | makanīhiama ōkai |
magnesium sulphate | konupora pākawa pungatara | MgSO4 | makanīhiama hāwhate |
methane | mewaro | CH4 | |
methanoic acid (formic acid) | waikawa mewaro | HCOOH | |
nitric acid | waikawa hauota | HNO3 | waikawa naiate |
nitric oxide | hauota ōkai | NO | naiate ōkai |
nitrogen dioxide | hauota hāora-rua | NO2 | naitorena ōkai-rua |
nitrous oxide | hauota-rua ōkai | N2O | naitorihi ōkai |
octane | wawaro | C8H18 | |
pentane | pewaro | C2H12 | |
phosphate | pākawa tūtaewhetū | PO43– | popoate |
potassium bicarbonate | konurehu pākawa waro-rua | KHCO3 | pautahiama paikāponate |
potassium chloride | konurehu pūhaumāota | KCl | pautahiama kōrai |
potassium hydroxide | konurehu waihā | KOH | pautahiama haitorowai |
potassium iodide | konurehu kahautawa | KI | pautahiama aiotai |
potassium nitrate | konurehu pākawa ota | KNO3 | pautahiama naiate |
potassium sulphate | konurehu pākawa pungatara | K2SO4 | pautahiama hāwhate |
propane | powaro | C3H8 | |
silver chloride | hiriwa pūhaumāota | AgCl | hiriwa kōrai |
sodium acetate (sodium ethanoate) | konutai winika | CH3COONa | hautiama ahitate |
sodium bicarbonate (baking soda) | konutai pākawa waro-rua | NaHCO3 | hautiama paikāponate (pēkena hōura) |
sodium carbonate | konutai pākawa waro | Na2CO3 | hautiama kāponate |
sodium chloride | konutai pūhaumāota | NaCl | hautiama kōrai |
sodium ethanoate (sodium acetate) | konutai winika | CH3COONa | hautiama ahitate |
sodium fluoride | konutai pūkōwhai | NaF | hautiama whuruai |
sodium hydroxide (caustic soda) | konutai waihā | NaOH | hautiama haitorowai |
sodium nitrate | konutai pākawa ota | NaNO3 | hautiama naiate |
sodium sulphate | konutai pākawa pungatara | Na2SO4 | hautiama hāwhate |
sulphur dioxide | pungatara hāora-rua | SO2 | hawha ōkai-rua |
sulphuric acid | waikawa pungatara | H2SO4 | waikawa hāwhate |
sulphur trioxide | pungatara hāora-toru | SO3 | hawha ōkai-toru |
tartaric acid | waikawa tātariki | C4H6O6 | waikawa tātariki |
zinc carbonate | konutea pākawa waro | ZnCO3 | tīniki kāponate |
zinc chloride | konutea pūhaumāota | ZnCl2 | tīniki kōrai |
zinc nitrate | konutea pākawa ota | Zn(NO3)2 | tīniki naiate |
zinc sulphate | konutea pākawa pungatara | ZnSO4 | tīniki hāwhate |
He Wehewehenga Pūtaiao
Divisions of Pūtaiao
acoustics | mātai oro |
agricultural science | mātai ahuwhenua |
agriculture | ahuwhenua |
anatomy | mātai tinana |
astronomy | mātai arorangi |
biochemistry | mātai matū-koiora |
biology | mātai koiora |
biophysics | mātai ahupūngao koiora |
biotechnology | mātai hangarau koiora |
botany | mātai tipu |
chemistry | mātai matū |
civil engineering | pūhanga metarahi |
climatology | mātai āhuarangi |
cosmology | mātai tuarangi |
dentistry | mātai niho |
ecology | mātai hauropi |
electronic engineering | pūhanga tāhiko |
electronics | mātai tāhiko |
engineering | mātai pūhanga |
epidemiology | mātai tahumaero |
genetics | mātai iranga |
geology | mātai aronuku |
gynaecology | mātai arowahine |
health science | mātai hauora |
horticultural science | mātai ahumāra |
horticulture | ahumāra |
hydraulic engineering | pūhanga waipēhi |
hydraulics | mātai waipēhi |
hydrology | mātai arowai |
marine biology | mātai koiora moana |
mechanical engineering | pūhanga pūrere |
medical science | mātai rongoā |
medicine (profession) | mahi rata |
meteorology | mātai huarere |
microbiology | mātai koiora moroiti |
nuclear physics | mātai ahupūngao karihi |
oceanography | mātai aumoana |
oncology | mātai mate pukupuku |
organic chemistry | mātai matū whaiwaro |
orthinology | mātai manu |
paediatrics | mātai arotamariki |
palaeontology | mātai mātātoka |
pharmacology | mātai taka rongoā |
physics | mātai ahupūngao |
physiology | mātai whaiaroaro |
psychiatry | mātai mate hinengaro |
seismology | mātai rū whenua |
soil science | mātai oneone |
technology | hangarau |
volcanology | mātai puia |
zoology | mātai kīrehe |
He Taputapu Pūtaiao
Pūtaiao Equipment
agar culture | pia whakatipu |
ammeter | ine-iahiko |
aquarium | kauranga ika |
bar magnet | poro autō |
beaker | ipurau |
bell jar | ipu pere |
bi-metal strip | tāhei konurua |
binocular microscope | whārahi karurua |
binoculars | karurua whakatata |
blowpipe | pūpuha |
boiling tube | ipuipu nui |
bulb holder | whakakopa pūrama |
bung | puru |
bunsen burner | muratahi |
burette | ngōine katirere |
capacitor | pūnga iahiko |
capillary tube | ngongo rauangi |
carbon disc | porotiti waro |
centrifuge | pūrere whakawaho |
chromatography paper | pepa tūrara |
clamp | whakakopa |
clip | rawhi |
coarse adjustment | kou whānui |
coil (of wire) | pōkai (waea) |
colour filter | tātari tae |
combustion spoon | koko ngingiha |
concave mirror | whakaata kōpapa |
condenser | whakatōtā |
conical flask | puoto koeko |
convex mirror | whakaata koropuku |
cover slip | uhi angiangi |
crucible | oko whakawera |
deioniser | tango katote |
delivery tube | pū haurehu |
desiccator | whakamaroke |
dissecting tray | paepae tuaki |
distillation flask | puoto iheunga |
dropper | ngōpata |
electric hotplate | tārahu hiko |
electronic scale | ine-taumaha tāhiko |
electronic timer | ine-wā tāhiko |
electroscope | ine-hikotū |
evaporating basin | oko whakaeto |
eyepiece | mōhiti runga |
filter funnel | kōrere tātari |
filter paper | pepa tātari |
fine adjustment | kou whāiti |
fire blanket | tāmi ahi |
fire extinguisher | whakapoko ahi |
fireproof board | papa ārai ahi |
flask | puoto |
force meter | ine-tōpana |
forceps | kuku |
fume cupboard | kāpata haurehu tāoke |
funnel | kōrere |
galvanometer | ine-ararua (iahiko) |
gas jar | ipu haurehu |
gas tap | kati haurehu |
gas tube | ngongo haurehu |
gauze mat | whāriki waetoru |
glass prism | poro kōata |
glass tube | ngongo kōata |
horseshoe magnet | autō tāwhana |
incubator | pūrere awhi |
inoculating loop | waea whakatipu moroiti |
insulated wire | waea ārai hiko |
iron filings | maramara rino |
kaleidoscope | takawhīwhiwhi |
light box | pouaka rama |
light bulb | pūrama |
light dependent resistor | parenga iahiko ngoiaho |
light filter | tātari aho |
light meter | ine-aho |
loud speaker | tukuoro |
magnifying glass | kōata whakarahi |
major magnet | autō taikaha |
measuring cylinder | puoto ine |
microscope | karu whārahi |
microscope slide | tawhera whārahi |
microscope tube | ngongo whārahi |
mirror | whakaata |
mortar and pestle | oko me te kuru |
multimeter | ine-matatini |
nature table | tēpu taiao |
objective lens | mōhiti raro |
organic molecule kit | kete rāpoi ngota whaiwaro |
peak flow meter | ine-huangō |
periscope | karu tororunga |
pestle and mortar | kuru me te oko |
petrie dish | pae porowhita |
pH meter | ine-pH |
pipette | ngōine |
pipette filler | whakakī ngoine |
plastic tube | ngongo kirihou |
plug | puru |
power pack | pouaka hiko |
prism | poro |
probe | toro |
pulley | tauru |
quadrant frame | taitapa tīpako |
radiometer | tohu hihi |
rain gauge | ine-ua |
ray box | pouaka hihi |
reagent bottle | ipu matū wē |
reflecting telescope | whātata whakaata |
resistor | parenga iahiko |
retort | puoto kakīroa |
retort stand | tūnga whakakopa |
rubber tube | ngongo rapa |
safety goggles | mōhiti haumaru |
sand tray | pae onepū |
scalpel | matahaehae |
slinky | pūnikoniko |
solenoid | pōkai waea |
spatula | kōmatū |
spotting tile | papariki tauhohe |
spring (mechanical) | pūniko |
spring balance | ine-taumaha pūniko |
stroboscope | karu kakapo |
switch | pana |
syringe | pūwero |
terrarium | rāihi kōataata |
test tube | ipuipu |
test tube brush | paraehe ipuipu |
test tube holder | puri ipuipu |
test tube stand | whata ipuipu |
thermometer | ine-mahana |
tongs | pīnohi |
transformer | whitihiko |
transistor | whitiārai |
tripod | waetoru |
trolley | tōneke |
trundle wheel | wīra-ine |
vacuum pump | papu korekore |
van de Graaff generator | pukuhiko van de Graaff |
vial | ipuriki |
voltmeter | ine-ngaohiko |
water bath | kura taupunga |